Son zamanlarda borsayla ilgileniyorsanız “brüt takas uygulaması” diye bir terimden bahsedildiğini duymuşsunuzdur. Brüt takas uygulaması SPK’nın ilgili web sitesinde yazdığına göre “netleştirmenin kaldırılması” olarak da ifade edilebiliyor. Bugünkü yazımızda okurlarımıza brüt takas hakkında daha detaylı bilgi vermek istedik. Önce kısa bir not: geçtiğimiz hafta brüt takas uygulaması kapsamına derimod konfeksiyon ayakkabı deri sanayi ve ticaret a.ş derme.e hisse senedi de dahil edildi. gerçekleştirilen işlemlerden başlamak üzere iMKB tarafından yapılacak ikinci bir duyuruya kadar geçecek süre boyunca, brüt takas uygulamasına başlamış oldu. itibariyle brüt takasa konu olan iMKB hisse senedi kodları şunlar netleştirme, mevcut durumda iMKB takas ve saklama bankası a.ş takasbank tarafından aracı kurumların iki seans süresince gerçekleştirilen işlemlerinin hisse bazında ve toplam TL olarak yapılması işlemine deniyor. Daha açıklayıcı olması için biraz daha detayına girelim. Bildiğiniz gibi İMKB’de bir iş günü içinde iki seans işlem yapılır. Bu çerçevede, aynı tarihli iki seans süresince, bir hisse senedinde hem satış hemde alış işlemi yapan aracı kuruluş, satış toplamı alış toplamına mahsup edilerek çıkan net bakiyeye göre söz konusu hisse senedi üzerinden takasa borçlandırılmakta veya alacaklandırılmaktadır. Diğer yandan tüm hisse senetlerindeki alış veya satışlarının bedelleri ise genel olarak netleşitirilmekte ve aracı kuruluşun alış tutarları fazla ise aracı kuruluş takasa nakit borçlu, satış tutarları fazla ise takastan nakit alacaklı olmaktadır. Netleştirme uygulaması sayesinde bir hisse senedinde gün içinde alım satım gerçekleştirilen bir yatırımcı sadece gerçekleştirdiği alım veya satım sonucundaki net fark miktarı kadar teslim yükümlülüğüne tabi olmaktadır.
Bu işleyiş borsada işlem yapan yatırımcıların alım satım işlemlerinde sürati ve hacmi arttırır. Ancak brüt takas uygulaması başlatılan yukarıda kodlarını paylaştığımız hisse senetlerinde, uzun süre çok yüksek volatilite olduğu gözlenmesi üzerine brüt takas uygulamasına geçildi ve netleştirme kaldırıldı.
Brüt takas uygulamasına geçildiği ile ilgili yapılan açıklamanın ardından, uygulama kapsamına alınan hisse senedini almak isterseniz elinizde net paranızın olması gerekir. Yani gün içinde sattığınız hisse senedinin karşılığı olan takastan gelecek tutarı kullanamazsınız, o parayla brüt takasa konu bir hisse senedinde alım işlemi gerçekleştirebilmek için T+2 süresini beklemeniz gerekir. Diyelim nakit paranız var ve brüt takasa konu olan hisse senedini aldınız. Aldığınız hisse senedini takas süresinin sonunda hesabınıza geçmeden önce satmanız mümkün değildir. Bu tür bir sınırlama ile SPK spekülatif niyeti olan yatırımcının hareket kabiliyetini sınırlamka suretiyle hisse senedi üzerinden elini çekmesi için bastırıyor diye düşünebilirsiniz.
Brüt takasın arkasındaki amaç çok asil, SPK der ki, ” bu uygulama ile hisse senetlerinin piyasasında üçüncü kişiler nezdinde yanlış intiba uyandırabilecek ve piyasaya net katkı sağlamayan nitelikteki alım satım işlemleri ile olağandışı fiyat-miktar hareketlerinin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. ” Yani diğer bir deyişle küçük yatırımcıyı derinliği bulunmayan hisse senetlerinde spekülatüflerin oyuncağı haline düşmekten kurtarmak. Araç da kısmen uygun ama yeterli değil. Spekülatörlerle de mücadele etmek istiyorsanız borsanın kurallarını oturup bir kez daha gözden geçirmek gerekir. Üstelik global kriz sırasında dünyanın büyük borsalarında yaşanan canlı deneyimlerden faydalanmak gibi bir fırsat da var önümüzde.