İçinde bulunduğumuz mevduat faizlerinin gerilediği dönemi düşünerek, alternatif getiri araçları hakkında bilgi sahibi olmak isteyen okuyucularımıza yardım edeceğini düşündüğümüz bilgileri buradan paylaşmak istiyoruz. 2010 yılında tahvil/bono piyasalarının yatırımcılar için öneminin daha fazla artabileceğini düşünüyoruz. Doalıyısıyla bu alanda daha açıklayıcı bilgileri sizlerle paylaşıyor olacağız. Bugünse istediğimiz yatırım aracı olan tahvili sizlere kısaca tanıtmak istiyoruz. Devlet’in veya anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareler aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetlerine tahvil denir. Yani kendine kaynak bulmak isteyen Devlet veya anonim şirket gelecekte elde edecekleri gelirlerini teminat göstererek borç senedi çıkartırlar. Devlet tarafından çıkartılan tahvillerle devlet tahvili denir ve vadeleri en az 1 yıl olur. Bankalar, tüketici finansmanı şirketleri ve anonim ortaklıklar tarafından çıkartılan tahvillere ise özel sektör tahvilleri denir. Bu kurumlar tahvilleri geleceğe yönelik gelirlerini teminat göstererek en az 2 yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak amacıyla çıkartırlar. yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak amacıyla çıkartırlar. Tahvil sahibinin hamili bir şirkete kullandırdığı sermaye yabancı sermayedir. Tahvil hamili, tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Tahvil sahipleri tahvili çıkaran şirketin aktifi üzerinde alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Yani şirketin yönetimine katılamaz. Buna karşılık şirketin brüt karından öncelikle tahvil sahiplerinin faizleri ödenir. Tahvil sahipleri alacaklarını aldıktan sonra şirketin malvarlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemezler. Tahvil hamili ile şirket arasındaki hukuki ilişki vade sonunda sona erer. Tahvil hamili tahvili çıkaran şirketin kar-zarar riskine katılamaz. Şirket zarar etse de günü gelince belli miktardaki anapara ve faizlerini alır. Öte yandan tahvil yatırımcısı için riskler yok değildir. Tahvil ihraç eden şirketin tahvil anapara ve faizlerini ödemeyecek duruma gelmesi bir risktir. Dolayısıyla hangi şirketin tahvillerine yatırım yapılacağı konusu kritik önem taşır. Bir başka risk ise ikincil piyasada işlem gören tahvillerin piyasa faiz oranlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak fiyatlarının artması ya da azalmasıdır.
Tahvillerin öne çıkan özelliklerini tekrar sırlamamız gerekirse:
tahvil bir borç senedirdir. Tahvil sahibi tahvil çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Tahvil sahibinin bir şirkete sağladığı sermaye yabancı sermayedir. Tahvil sahibi şirketin aktifi üzerindeki alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin yönetimine katılamaz. Buna karşılık, şirketin brüt karından önce tahvil sahiplerine faiz ödenir. Bundan sonra bilanço kar gösterirse, hisse senetlerine temettü ödenir. Tahvil sahipleri alacaklarını aldıktan sonra, şirketin mal varlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemezler. Tahvilde kesin bir vade vardır. bu vade sonunda tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki sona erer. Tahvilin getirisi belli ve sabittir. Değişen faizli tahviller de vardır. Bu tahvillerde faiz oranları ancak ekonomik şartlar değiştiğinde mevzuat değişikliği ile değişebilir. Tahviller, mevzuatta itibari değerinin altında bir değerle ihraç edilebilir.
Tahviller şirketler dışında devlet ve belediyeler gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından da çıkarılabilir. Tahviller bir itfa planı dahilinde itfa edilir.
İstanbul menkul kıymetler borsası bünyesindeki tahvil ve bono piyasası 17 haziran 1991 tarihinde sabit getirili menkul kıymet işlemlerinin şeffaf ve rekabete açık bir ortamda işlem görmelerini sağlayarak bu menkul kıymetlerinin likiditesine artırmak, enformasyon akışını hızlandırmak amacıyla faaliyete başlamıştır. Yani tahvil bono alım satım işlemleri söz konusu piyasa için belirlenmiş kurallar çerçevesinde gerçekleştirilir.
Yazımıza başlarken anlatmaya çalıştığımız gibi tahviller hakkında eksiksiz bir bilgiyi burada tek bir yazı ile aktarmamız mümkün değil. Bu yüzden bu yazımızda konuyle ilgilenen ve merak eden yatırımcılara yardımcı olacağını düşündüğümüz temel bilgileri paylaşmak istedik. İlerki günlerde bu konuyla ilgili okurlarımıza yardımcı olabilecek ek bilgileri de paylaşıyor olacağız.